Tôi đã nghe câu nói này rất nhiều lần: “Tôi không muốn một cây đàn concert grand, tôi đang tìm một cây baby grand thôi”. Với nhiều người, đây là một câu nói hoàn toàn bình thường. Nhưng với những ai đã quen thuộc với thế giới piano, câu nói này giống như: “Tôi không quan tâm đến một chiếc limousine, tôi chỉ muốn một chiếc xe hạng nhỏ”. Tôi nghĩ sự nhầm lẫn này xuất phát từ thiếu hiểu biết. Người ta thường chỉ thấy một cây đàn piano khổng lồ trên sân khấu hoặc một cây piano trong nhà. Thế là trong suy nghĩ chỉ có 2 loại đàn: concert grand và baby grand. Nhưng thực tế, trong ngành piano, có khoảng 6 kích thước đàn grand cơ bản và 4 kích thước chuẩn cho đàn upright (còn gọi là vertical). Vậy làm sao để biết nên chọn loại nào?
Độ dài dây đàn – “Speaking Lengths”
Tôi đã lấy thước đo độ dài dây đàn của nốt cao nhất trên nhiều cây đàn khác nhau. Từ cây đàn lớn nhất đến nhỏ nhất, độ dài “speaking length” (tức phần dây thực sự rung tạo âm thanh) của nốt cao nhất chỉ khoảng 5cm. Vì sao lại giống nhau? Điều này liên quan đến “scale” – tỷ lệ chuẩn về độ dài và độ dày của dây để tạo âm thanh tối ưu.
Các nốt trầm thì hoàn toàn khác. Dây bass cần dài hơn rất nhiều, vì vậy kích thước đàn piano được xác định bởi chiều dài (với grand) hoặc chiều cao (với upright). Đàn grand dao động từ khoảng 1m50 đến hơn 2m75, còn upright thường cao từ 110cm đến 132cm. Vậy lợi ích của đàn dài hơn là gì? Ngược lại, tại sao không chỉ cần đàn nhỏ gọn? Câu trả lời nằm ở chất lượng âm thanh và sức mạnh âm lượng.
Khác biệt giữa đàn lớn và nhỏ
Nhiều người nói: “Tôi không nghe thấy sự khác biệt giữa các cây đàn piano”. Nhưng nếu hỏi họ có nghe sự khác biệt giữa một chiếc radio nhỏ và một bộ loa lớn không, câu trả lời chắc chắn là “có”. Piano cũng như vậy. Nếu bạn chưa từng nghe nhiều loại đàn với các kích thước khác nhau, hãy đến cửa hàng piano, nghe thử và bạn sẽ thấy sự khác biệt rõ rệt.
Có hai yếu tố chính tạo nên sự khác biệt này: dây đàn dài mang đến âm thanh sâu hơn, và đàn lớn cho công suất âm thanh mạnh hơn.
Về âm trầm – Độ sâu
Âm thanh cơ bản mà ta nghe thấy khi gõ một nốt nhạc gọi là “fundamental” (âm gốc). Nhưng khi búa gõ vào dây, nó không chỉ tạo ra âm gốc mà còn sinh ra các dao động phụ gọi là “partials” hay “harmonics” (bội âm). Những bội âm này chính là yếu tố làm nên độ dày và sự phong phú của âm thanh piano.
Đàn có dây dài hơn thường cho âm trầm chắc hơn, âm gốc rõ hơn và bội âm hài hòa hơn. Đó là lý do piano lớn thường được đánh giá có “âm sâu” và phong phú hơn. Tuy nhiên, điều đó không có nghĩa là ai cũng nên mua piano khổng lồ. Piano lớn đòi hỏi khung chắc chắn hơn, vật liệu nhiều hơn, công chế tác tinh vi hơn nên giá thành cũng cao hơn. Vì vậy, chọn đàn còn phụ thuộc vào không gian và ngân sách.
Kích thước tiêu chuẩn hiện nay
Đàn upright có khoảng 4 cỡ phổ biến: 42”, 45”, 48” và 52” (tương đương khoảng 110cm – 132cm).
Upright nhỏ nhất thường gọi là console piano, phù hợp với gia đình nhờ gọn nhẹ, âm lượng vừa phải.
Lớn hơn là studio piano (~115cm), dây bass dài hơn, âm thanh đầy hơn, thích hợp cho phòng tập hoặc hợp xướng.
Cuối cùng là các dòng upright chuyên nghiệp 48” – 52”, có bộ máy đàn đầy đủ và dây bass dài, âm thanh mạnh mẽ, gần tương đương với đàn grand cỡ nhỏ.
Đàn grand có khoảng 6 kích thước:
Baby Grand: 1m50
Medium Grand: 1m75
Large Grand: 1m90
Extra Large Grand: 2m00
Semi-Concert Grand: 2m25
Concert Grand: 2m75
Baby grand thường được chọn nhiều cho gia đình vì nhỏ gọn và giá hợp lý. Medium và Large grand phổ biến nhất nhờ cân bằng tốt giữa giá, kích thước và âm thanh. Các loại lớn hơn như Extra Large hoặc Semi-Concert phù hợp cho không gian rộng hoặc biểu diễn. Concert Grand thì dành riêng cho sân khấu lớn, âm thanh hoành tráng.
Lời khuyên cuối cùng
Nếu bạn đang nghĩ đến việc mua đàn, điều đầu tiên không phải là lấy thước đo, mà là hãy lắng nghe. Đến cửa hàng, trải nghiệm các kích thước đàn khác nhau, so sánh âm thanh, rồi cân nhắc ngân sách và không gian của mình.
Ngày nay, có piano cho mọi mức giá và nhu cầu. Hãy kiên nhẫn tìm hiểu không chỉ thương hiệu mà cả kích thước, vì chúng khác nhau rõ rệt từ trên xuống dưới. Sau cùng, chính bạn sẽ là người sống chung với cây đàn đó trong nhiều năm.