Mọi điều bạn cần biết về việc lên dây đàn piano, bao gồm cả quan điểm của chúng tôi về việc tự làm tại nhà.
Một trong những niềm vui lớn nhất của âm nhạc chính là âm thanh trong trẻo của một nhạc cụ acoustic được lên dây chuẩn. Từ guitar, trống cho đến piano, tất cả đều trở nên sống động khi được điều chỉnh đúng cách, và ngược lại sẽ dễ dàng bị nhận ra nếu sai lệch. Với guitar và trống, việc chỉnh dây khá đơn giản, nhưng đối với người chơi piano, mọi thứ phức tạp hơn nhiều. Trong bài viết này, chúng tôi sẽ trình bày quy trình và các bước cơ bản cho những ai quan tâm đến việc học cách lên dây đàn piano.
Một cây đàn piano thường có 88 phím, và mỗi phím có thể gắn tới ba dây, tất cả đều cần được điều chỉnh chuẩn xác để tạo ra âm thanh hoàn hảo. Chỉ cần một phím hoặc một dây sai lệch một chút thôi cũng đủ để khiến toàn bộ âm thanh trở nên sai lệch.
Cần phải nói rõ: mặc dù chúng tôi ủng hộ tinh thần DIY (tự làm), nhưng có những việc chúng tôi khuyên bạn tuyệt đối không nên thử. Lên dây đàn piano là một kỹ năng chuyên môn cao, cần nhiều năm rèn luyện để thành thạo. Trước khi bạn mạo hiểm với cây đàn yêu quý trong gia đình chỉ để tiết kiệm một khoản chi phí, hãy đọc hết bài viết này trước.
Piano hoạt động như thế nào?
Dù piano acoustic trông có vẻ đơn giản, thực tế lại là một nhạc cụ cơ khí – âm học khá phức tạp. Khi nhấn một phím, một chuỗi cơ chế được kích hoạt: các đòn bẩy và trục truyền động (gọi là action) sẽ đẩy một chiếc búa gỗ nhỏ (bọc nỉ) gõ vào dây đàn. Các dây này được kéo căng trên bảng cộng hưởng (soundboard). Khi dây rung, năng lượng truyền vào bảng cộng hưởng, tạo nên âm thanh vang và giàu nhạc tính. Khi thả phím, hệ thống giảm âm bằng nỉ sẽ chạm vào dây, chấm dứt dao động và dừng âm thanh.
Quy trình lên dây đàn piano
Việc lên dây piano là một công việc phức tạp, đòi hỏi cả kỹ năng và kinh nghiệm. Thông thường, nó nên được thực hiện bởi kỹ thuật viên piano chuyên nghiệp, nhưng để bạn hiểu rõ hơn, dưới đây là cái nhìn khái quát về các bước.
Trước tiên, cần chuẩn bị. Đảm bảo đàn sạch sẽ, không có bụi bẩn, ánh sáng đủ để nhìn rõ dây đàn. Dụng cụ cần có gồm: cần lên dây (tuning lever hoặc wrench), nêm chặn (mutes) để tách các dây riêng lẻ, và thiết bị chuẩn âm (có thể là máy lên dây điện tử, âm thoa hoặc ứng dụng trên điện thoại).
Bước 1: Bắt đầu từ nốt A4 (A trên phím Đô trung). Nốt này thường được chỉnh theo chuẩn 440Hz. Sử dụng cần lên dây để điều chỉnh độ căng của các dây trong cùng một nhóm (unison) sao cho chúng phát ra đúng cao độ khi so với âm chuẩn.
Bước 2: Sau khi hoàn tất unison, chuyển sang chỉnh các quãng tám (octaves). Trong đó, một dây giữ nguyên cao độ chuẩn, dây còn lại được chỉnh lệch nhẹ để tạo ra hiệu ứng “rung” (beating). Hiện tượng này làm âm thanh trở nên phong phú và dày dặn hơn.
Bước 3: Sau khi chỉnh xong, cần kiểm tra tổng thể toàn bộ đàn bằng cách chơi hợp âm, gam, và các quãng để phát hiện chỗ sai lệch. Điều chỉnh lại nếu cần thiết. Công việc này đòi hỏi sự kiên nhẫn, ngay cả những người chuyên nghiệp cũng có thể mất nhiều giờ mới hoàn thành một lần lên dây chuẩn xác.
Lợi ích của việc thuê thợ lên dây piano
Thực tế, giải pháp an toàn và thông minh nhất vẫn là thuê một kỹ thuật viên chuyên nghiệp. Chi phí không quá cao, và bạn chỉ cần lên dây định kỳ khoảng hai lần mỗi năm (tùy mức độ sử dụng).
Chi phí có thể thay đổi tùy vào tình trạng đàn, loại đàn (grand piano thường phức tạp và tốn nhiều công hơn upright piano), hay tuổi đời của nhạc cụ. Với những cây đàn cổ, đàn cao cấp hoặc có hỏng hóc như dây đứt, phím kẹt, chi phí sẽ cao hơn, nhưng đổi lại đàn sẽ được chăm sóc toàn diện.
Điều quan trọng là chọn đúng người có chuyên môn. Lên dây piano không chỉ dừng lại ở việc chỉnh đúng cao độ, mà còn giúp phát hiện và xử lý các vấn đề tiềm ẩn. Một kỹ thuật viên giỏi có thể giúp cây đàn duy trì âm sắc chuẩn, bền bỉ và ổn định lâu dài.
Tóm lại, dù có thể tự học để hiểu cơ chế, nhưng lên dây piano thực sự là công việc nên dành cho người có tay nghề. Nếu bạn muốn kết quả chính xác và chất lượng, hãy tìm một kỹ thuật viên uy tín tại địa phương để có báo giá phù hợp.
Theo Chris Corfield, xuất bản ngày 27 tháng 7 năm 2023