Người ta thường bảo nhau: “Cứ đặt đàn dựa sát vào tường là được.” Một câu quen thuộc mà những người vận chuyển piano hay nghe. Nhưng đã bao giờ bạn tự hỏi, tại sao đàn phải ép vào tường? Ngoài việc mặt sau của đàn upright trông chẳng đẹp đẽ gì, thì vị trí đặt đàn thực ra lại ảnh hưởng lớn đến cách âm thanh ngân lên trong căn phòng.
Âm thanh của piano, thoạt nghe như phát ra từ khắp nơi, nhưng thực chất lại bắt nguồn từ bảng cộng hưởng – tấm gỗ lớn rung lên từ những dây đàn và khuếch đại âm thanh. Hãy hình dung đến một cây guitar điện chưa cắm ampli: bạn gảy dây, âm thanh yếu ớt đến mức gần như biến mất. Đó là bởi dây chỉ rung, nhưng không có gì khuếch đại. Với piano, bảng cộng hưởng chính là “trái tim” khuếch đại ấy.
Ở đàn grand, bảng cộng hưởng nằm ngay trước mặt người chơi. Bởi vậy, khi ngồi xuống trước một cây grand, bạn sẽ nghe trọn vẹn nhất, đầy đủ nhất mọi âm sắc và cộng hưởng. Ngược lại, ở đàn upright, bảng cộng hưởng bị bao bọc ba phía bởi thùng đàn. Một phần âm thanh vì thế bị che lấp, và chính mặt sau của đàn lại là nơi âm thanh tìm đường thoát ra. Đó là lý do vị trí đặt đàn quan trọng đến mức có thể biến đổi cả cách bạn cảm nhận tiếng đàn.
Hãy thử một hình dung đơn giản: bạn che kín miệng mình bằng bàn tay rồi nói. Âm thanh lập tức bị bóp nghẹt, các tần số cao bị hấp thụ, còn những âm trầm thì vẫn len lỏi thoát ra. Mở bàn tay ra cách miệng một khoảng nhỏ, bạn sẽ nghe giọng mình vang rõ hơn, thậm chí gần như đang thì thầm bên tai. Cách âm thanh phản xạ cũng chính là điều xảy ra với cây đàn upright khi đặt quá sát tường. Nó bị “úp kín”, trở nên bí bách. Nhưng chỉ cần dịch ra một chút, cho đàn khoảng không để “thở”, tiếng đàn lập tức mở rộng, thoáng đãng hơn.
Với grand piano, mặt gỗ của giá nhạc và nắp đàn cũng đóng vai trò như bức tường phản xạ. Đặt giá nhạc xuống, bạn sẽ ngạc nhiên khi nhận ra nó chặn mất bao nhiêu sắc thái của tiếng đàn. Nắp đàn khi đóng thì âm thanh trở nên kín đáo, còn khi mở, nó như một cánh gương, hất sóng âm thanh ra phía trước. Nếu cây grand đặt ở góc phòng, hiệu ứng phản xạ càng mạnh mẽ hơn, nhưng không nhất thiết phải vậy: bản thân nắp đàn đã đủ để hướng luồng âm ra ngoài.
Chất liệu trong căn phòng cũng góp phần “vẽ” nên âm thanh. Một căn phòng với sàn gỗ, trần cao vút, kính trong suốt sẽ khiến tiếng đàn vang vọng như trong nhà thờ. Ngược lại, thảm dày, rèm buông, ghế bọc nỉ sẽ hấp thụ bớt âm, khiến tiếng đàn mềm hơn, ấm hơn. Nếu bạn muốn tiếng upright vang sáng, hãy để nó gần một bức tường cứng. Còn nếu muốn làm dịu đi, hãy treo rèm phía sau. Với grand piano, nếu thấy âm thanh quá dữ dội, bạn có thể đặt cả đàn trên một tấm thảm bầu dục để hút bớt dao động từ phía dưới, hoặc đơn giản là hạ nắp đàn để âm sắc trở nên dịu lại.
Điều quan trọng là: đừng nghĩ rằng chỉ cần đổi chỗ đặt đàn là có thể chữa được một cây đàn kém tiếng. Trước hết, hãy để kỹ thuật viên piano kiểm tra, chỉnh âm và đánh thức hết khả năng của nó. Sau đó mới để ý đến khoảng cách với tường – chỉ cần tách đàn upright ra bốn, năm phân thôi, tiếng đàn đã thay đổi đáng kể. Hoặc thử nghiệm với thảm, rèm, miếng mút cách âm nếu phòng quá ồn. Đôi khi, chỉ cần lắp thêm một thanh chống nắp trên upright, bạn sẽ mở ra một thế giới âm thanh rộng hơn, đầy đặn hơn, gần với cảm giác của grand.
Nếu bạn đã đầu tư một khoản lớn để sở hữu cây đàn, đừng bỏ qua bước cuối cùng: để căn phòng trở thành mảnh đất màu mỡ cho âm nhạc ngân lên. Chỉ cần một chút tinh chỉnh, bạn sẽ thấy tiếng đàn sống động, phong phú và cuốn hút hơn bao giờ hết.