Cả người mới bắt đầu lẫn những nghệ sĩ dương cầm thành thạo đều mong muốn được chơi trên những cây đàn piano cơ “chuẩn mực”, nhưng liệu người anh em hiện đại – piano điện tử – có thể chứng minh rằng nó thậm chí còn tốt hơn cả đàn thật? Hãy cùng tìm hiểu.
Đàn pianoforte là một trong những phát minh vĩ đại nhất mọi thời đại. Với tôi, chỉ đứng sau bánh mì cắt lát và máy nướng bánh mì điện. Trong vài thập kỷ gần đây, piano điện tử đã vươn lên cạnh tranh vị trí trong danh sách những phát minh tuyệt vời ấy.
Nếu bạn đang tìm mua một cây đàn mới, việc lựa chọn giữa hai loại này có thể khiến bạn nản lòng, ngay cả với những nghệ sĩ chuyên nghiệp, chứ chưa nói đến người mới bắt đầu. Chúng vừa rất khác biệt, lại vừa chia sẻ nhiều điểm mạnh. Piano cơ có những lợi thế độc đáo khiến nó giữ vị trí vững chắc, nhưng piano điện tử hiện đại lại có hàng loạt tính năng ấn tượng khiến nó trở thành đối thủ xứng tầm.
Để giúp bạn đưa ra quyết định mua sắm phù hợp với nhu cầu âm nhạc của mình, hãy cùng đi sâu vào phân tích ưu điểm và hạn chế, và khám phá cuộc tranh luận “piano điện tử so với piano cơ”. Để bài viết súc tích, tôi sẽ tập trung vào piano điện tử, chứ không bàn nhiều đến synthesizer, workstation hay keyboard, dù thực tế nhiều loại trong số đó cũng có thể tạo ra âm thanh piano tuyệt vời.
Âm thanh
Nếu bạn chỉ muốn một nhạc cụ phát ra âm thanh “giống piano” thì cả hai đều có thể đáp ứng tốt. Nhưng nếu bạn là người kỹ tính trong việc tìm kiếm chất lượng âm sắc hoàn hảo, bạn sẽ nhanh chóng nhận ra rằng một số piano điện tử có thể cho ra âm thanh khá nhạt nhẽo.
Piano điện tử dựa vào công nghệ lấy mẫu (sampling) hoặc mô hình hóa (modelling) để tạo ra âm thanh. Một số còn kết hợp cả hai. Cả hai công nghệ này đều có khả năng tái tạo âm sắc piano cực kỳ chân thực – bao gồm cả tiếng búa gõ và âm thanh cơ khí – với điều kiện là có thư viện mẫu được ghi âm công phu hoặc mô hình hóa chi tiết.
Yamaha từ lâu thiên về lấy mẫu, trong khi Roland lại đi theo hướng mô hình hóa. Tuy nhiên, trong một bài kiểm tra nghe mù, hầu hết chúng ta sẽ rất khó phân biệt piano điện tử cao cấp của hai thương hiệu này với piano cơ thật.
Nói chung, các piano điện tử giá rẻ hơn sẽ có ít mẫu âm thanh hơn hoặc mô hình âm thanh sơ sài hơn, bộ nhớ hạn chế, và CPU yếu hơn để xử lý, nên khó thể hiện được âm sắc đầy đủ hoặc trải nghiệm chơi chân thực. Chúng cũng thường thiếu hệ thống loa đa chiều tinh vi như ở những mẫu cao cấp, khiến âm thanh kém phong phú, thiếu chiều sâu và độ phức tạp.
Điều đó không có nghĩa là các mẫu giá rẻ không đáng mua. Thực tế có nhiều piano điện tử bình dân nhưng chất lượng tốt, mang lại cảm giác chơi vui thích. Chỉ đơn giản là chúng không thể sánh với một cây piano cơ đỉnh cao.
Đáng tiếc là ngay cả piano cơ cũng có thể cho âm thanh thất vọng. Bạn sẽ không bao giờ thấy nghệ sĩ hòa nhạc biểu diễn trên một cây upright nhỏ gọn. Lý do chính là đàn grand có dây bass dài hơn (và nhiều dây hơn), cho âm trầm phong phú, vang dội. Dây ngắn, dày và căng sẽ cho ra âm trầm kém, và còn gặp hiện tượng “phi điều hòa” khiến các bồi âm bị chói gắt.
Một cây concert grand tốt sẽ luôn vượt trội so với piano điện tử, nhưng khi so sánh với những piano cơ nhỏ gọn hơn, chẳng bao lâu thì piano điện tử chất lượng tốt lại có thể chiếm ưu thế.
Cảm giác chơi
Những cây keyboard rẻ tiền hay synth đắt đỏ thường dùng phím nhựa nhẹ, không trọng lượng, chỉ dựa vào lò xo để bật lại. Đây chính là loại phím mà giáo viên piano khuyên bạn nên tránh.
Piano cơ có bộ cơ cấu phím cực kỳ tinh vi, phát triển qua hàng thế kỷ, cho phép nghệ sĩ chơi những đoạn nhanh, lặp lại với độ nhạy cao. Độ nặng của phím tăng dần từ âm cao xuống âm trầm. Các phím cũng dài hơn so với phần bạn nhìn thấy, cho phép điểm tựa lùi xa, giúp chơi giữa các phím đen thoải mái và biểu cảm hơn.
Tin tốt là ngay cả những piano điện tử phổ thông (không phải keyboard) cũng thường có 88 phím với cơ chế hammer-action mô phỏng búa gõ thật. Dĩ nhiên, càng đầu tư nhiều thì trải nghiệm càng chân thực, nhưng không có chuẩn mực chung. Phím của Yamaha thường nặng hơn Steinway cơ hay Roland điện tử, nhưng đó là vấn đề sở thích cá nhân. Điều quan trọng nhất là độ nhạy và phản hồi.
Giá cả
Piano cơ chất lượng cao không hề rẻ. Bạn có thể mua một cây upright vô danh cũ với giá rẻ từ cửa hàng đồ cũ hoặc eBay, nhưng nhiều khả năng nó bị bỏ bê hàng chục năm và tiềm ẩn nhiều lỗi đắt đỏ.
Ví dụ Yamaha U1 – một dòng upright huyền thoại, phổ biến trong trường học, nhạc viện và giới chơi amateur. Với chiều cao 131cm, nó có dây bass dài hơn nhiều baby grand, cho âm sắc được đánh giá cao và độ bền bỉ vượt trội. Một cây U1 mới có giá khoảng 13.000 bảng trở lên, còn bản tân trang từ thập niên 1970 cũng không dưới 5.000 bảng.
Trong khi đó, piano điện tử lại hấp dẫn nhờ giá cả. Roland, Casio, Yamaha, Kawai đều có model nhập môn xuất sắc dưới 500 bảng, ví dụ Yamaha P-45 hay Roland FP-10, với 88 phím hammer-action và loa tích hợp.
Ở mức giá cao hơn (1.500 bảng trở lên), piano điện tử bắt đầu có thiết kế giống piano cơ, như Yamaha CLP-785 trông gần như upright thật, hay Roland GP609 giống hệt một baby grand. Ngoài ra còn có dòng stage piano dành cho nghệ sĩ lưu diễn, như Nord Piano 5, Roland, Yamaha, Korg, Dexibell đều có sản phẩm chất lượng.
Không gian sống và thiết kế
Nhiều người mua baby grand cơ đơn giản vì chúng là món đồ nội thất sang trọng. Một cây piano cơ chắc chắn tạo ấn tượng nghệ thuật trong phòng khách rộng rãi.
Tuy nhiên, piano điện tử cao cấp ngày nay cũng có thể đẹp không kém, lại gọn nhẹ và dễ lắp đặt hơn nhiều. Với không gian nhỏ, một cây piano điện tử cao cấp thường là lựa chọn hợp lý hơn so với một cây upright cỡ nhỏ.
Một số model còn có thiết kế hiện đại, như Roland Kiyola với vỏ gỗ sồi chế tác thủ công bởi nghệ nhân Nhật Bản Karimoku.
Bảo trì
Piano điện tử gần như không cần bảo trì – chỉ cần cắm điện và thỉnh thoảng lau bụi.
Ngược lại, piano cơ rất nhạy cảm. Không nên đặt ở nơi có ánh nắng, nhiệt độ, độ ẩm thất thường. Ngay cả trong điều kiện lý tưởng, piano cơ vẫn cần lên dây ít nhất hai lần mỗi năm, và bộ cơ sẽ cần được bảo dưỡng định kỳ. Chi phí này có thể khá tốn kém.
Công nghệ
Piano điện tử càng cao cấp càng có nhiều âm sắc đa dạng – từ grand concert Nhật, Đức, Mỹ, đến piano honky-tonk, clavichord, harpsichord. Dù thực tế bạn sẽ chỉ dùng một số ít, nhưng vẫn có sự lựa chọn.
Quan trọng hơn là khả năng kết nối Bluetooth, mở ra thế giới học đàn trực tuyến, app nhạc số, và điều khiển âm thanh qua smartphone, tablet. Yamaha và Roland đều có ứng dụng riêng như Smart Pianist hay Piano App, cho phép tinh chỉnh âm thanh từ tiếng búa gõ đến cộng hưởng thùng đàn.
Hầu hết piano điện tử đều có MIDI, cho phép kết nối với máy tính và phần mềm như Garageband hoặc Ableton, mở rộng khả năng sáng tạo, thu âm và sản xuất nhạc.
Piano lai
Vậy cuối cùng cái nào tốt hơn? Piano cơ hay điện tử? Thực tế, cả hai đều có ưu và nhược điểm.
Một số thương hiệu như Yamaha, Kawai đã kết hợp công nghệ điện tử vào piano cơ, tạo ra dòng hybrid. Bạn có thể vừa tận hưởng âm thanh thật của piano cơ, vừa có thể tập với tai nghe hoặc kết nối Bluetooth. Ví dụ Kawai Aures series hay Yamaha AvantGrand series, dù giá không hề rẻ.
Suy cho cùng, cây đàn tốt nhất là cây đàn “chạm tới bạn”, bất kể đó là piano cơ hay điện tử, cao cấp hay bình dân. Hãy mua cây đàn tốt nhất trong khả năng tài chính và bắt đầu chơi.
Theo Simon Fellows (Keyboard Magazine) – đăng ngày 11 tháng 8 năm 2022